දහම් ඇස පහල වූ දේශකයාණන්වහන්සේ හමුවන්නට කිහිප දෙනෙක් එනවා...
ඉන් එක් අයෙක් දහම් ඇස පහළ වීම පිණිස ගැටලුවක් අසනවා...
එවිට දේශකයාණන්වහන්සේ පෙර නොඇසූ විරූ දහම් විවර වන ලෙසින් කරුණු කාරණා පහදනවා...
ඒත් අසන්නාගේ චිත්ත විතර්කයන් දැනෙන දේශකයාණන්වහන්සේට මේ අසන්නාට මේ ටික නොතේරීම නිසාම කම්පාවක් ඇතිවී ඇති අයුරු දැනෙනවා... අපහසුතාවයට පත්වී ඇති අයුරු දැනෙනවා...
එවිට දේශකයාණන්වහන්සේ ඔහුට තේරෙන මට්ටමක් හෙවත් සතර පෙර නිමිති දකින්නාවූ මට්ටම සේ එදිනෙදා කලකිරීමක් ඇතිවන්නට හේතුවන කරුණු කාරණා පෙන්වා දෙනවා... වචනයෙන් කියනවා “ඔච්චර ගැඹුරක් ඕන නෑ මෙන්න මේ ටික දැකගන්නකෝ... මෙන්න මේ ටික දැනගන්නකෝ“ කියලා...
එතකොට අසන්නා ප්‍රීතියට පත්වෙනවා... සහනයක් ලැබෙනවා... හැබැයි අනුවණකමට හිතනවා “ආ මේ ටික දැනගත්තාම හොඳටම ඇති“ කියලා... එතැන හිටිය අනෙක් පිරිසත් මොකද කරන්නේ... ඒ අයත් හිතනවා “ආ ඔය ටික දැනගත්තාම ඇති“ කියලා... දේශකයාණන්වහන්සේත් කිව්වනේ කියලා...
ඒ අය නුවණින් දකින්නේ නෑ ඒ දේශකයාණන්වහන්සේ ඒ දහම් ගැටලුව විසඳා දුන්නේ අර ප්‍රශ්ණය ඇසූ පුද්ගලයාටයි කියලා... ඒ පුද්ගලයත්වයට ගැලපෙන ලෙසින් තමයි ඒ කරුණ විසඳුවේ කියලා නුවණින් දැකගන්නේ නෑ... ඒ නිසාම අර වගේ අනුවණ තීරණ ගන්නවා...
ඒ අනුවණ තීරණය නිසාවෙන් ඒ පිරිසම අර කිවූ තැන නවතිනවා... පෙර ඇසූ විරූ දහමක්ම, පෙර නොඇසූ විරූ දෙයක් සේ දරනවා... දහම් ඇස පහල වූවා යැයි රැවටෙනවා... දේශකයාණන්වහන්සේ පෙන්වා දෙන ගැඹුරු සැබෑ පෙර නොඇසූ විරූ දහම් කොටස් මඟ හරිනවා... “උන්වහන්සේම කිව්වනේ ඔච්චර ඕන නෑ කියලා“ කියනවා...
දේශකයාණන්වහන්සේගේ අරමුණ වුනේ ප්‍රීතියට පත්වෙන අසන්නා, දිගින් දිගටම කළ්‍යාණ මිත්‍ර ඇසුර ලබමින් සත්ධර්මය ශ්‍රවණය කරමින් උන්වහන්සේ මුලින්ම පෙන්වා දුන්නාවූ මේ ගැඹුර හසුකරගන්නට අප්‍රමාදීවේවි යන අදහසයි... ප්‍රඥාවන්තයෙක් ඇසුවොත් නම් සිදුවන්නෙත් එයමයි...
අන්න ඒ නිසාම බුදු හිමියන් පෙන්වා දුන්නා, මේ දහම ප්‍රඥාවන්තව විමසන ප්‍රඥාවන්තයින් උදෙසාමයි කියලා... මන්ද අනුවණකමින් විමසන කෙනා අර වගේ අතරමඟ නවතිනවා...
මේ වන විට බුදු හිමියන් විවිධාකාර පුද්ගලත්වයන්ට ප්‍රශ්ණයට පිළිතුරු වශයෙන් දුන් දහම් කොටස් සූත්‍ර දේශනා වශයෙන් පවතිනවා... මේ දහමේ හරය අවබෝධ කරගන්නවා වෙනුවට ඒ ඒ මට්ටම් වලින් දහම මෙය යැයි පවසමින් ලෝක සත්වයා දකින ඉපදීම, ලෙඩවීම, වයසට යෑම, මරණයට පත්වීම, ප්‍රියයන්ගේ වෙන්වීම, අප්‍රියයන් හා එකතුවීම, යමක් කැමති සේ නොලැබීමේ දුක ආදී බැලූ බැල්මට ඕනෑම කෙනෙකුට තෝරාගත හැකි මට්ටමකින්ම දහම යැයි රැවටී නතර වී සිටිනවා... එයම විග්‍රහ කරනවා... බුදු දහම යැයි එයම ප්‍රකට කරනවා...
මෙකල දේශකයාණන්වහන්සේලාගෙන් දහම් අසන බහුතරයක් පිරිසක් තුලද මේ දේ දැකගන්නට තියෙනවා... මතුපිට මට්ටමක්ම හසුකරගෙන දහම් දැක්කා යැයි විශ්වාසයෙන් යුතුව කටයුතු කරන ස්වභාවයන් ඉස්මතු වෙනවා... මෙය තම තමන්ටම කරගන්නා මහා අවාසනාවක්... අති දුර්ලභව මනුසත් බවක් ලැබ... අතිදුර්ලභව ලබන බුද්ධ ශාසනයක් ලැබ... අතිදුර්ලභව ලබන කළණ මිතුරු ඇසුරක් ලැබ... අතිදුර්ලභව ලබන පිවිතුරු සත්ධර්මයක් ලැබ... හොද්දකට බැසගත් හැන්දක් සේ ඒ ගැඹුර සියුම් බව දැකගන්නට උත්සාහ නොදැරීම අනුකම්පාසහගතයි...
බුදු හිමියන් මේ සත්ධර්ම ශ්‍රවණයේ අඩුපාඩුව මෙකල සිදුවන බව විටෙක පෙන්වා දී තිබෙනවා... බුද්ධ ශාසනය නැති වෙන්නට මෙයත් හේතුවන බව උන්වහන්සේ පෙන්වා දී තිබෙනවා... හේතුව තමයි, මෙසේ අනුවණව තීරණ ගන්නා... මෙසේ විමසුමකින් තොරව සත්ධර්මය අසන්නා හට දහම් ඇසක් පහල වීමට පරිසරය වැසී යනවා... තමන් විහින්ම ඒ පරිසරය වසාගෙන තිබෙනවා...
ඉතින් උතුම් තෙරුවණටවත් මේ විහින් වලේ වැටෙන්නාහට උපකාරයක් විය නොහැකියි... අනුවණවකමකින් විමසන්නාට ලෝකයම සකස් වෙනවා මිස... පැවැත්මම සැකසෙනවා මිස... පැවැත්ම නැවැත්මක් නැත... සත්පුරුෂ දහමෙහි... ආර්ය දහමෙහි දක්ෂ බවක් සකස් වෙන්නේ නැත...
ඒ නිසා ඔබ ප්‍රඥාවන්තව විමසන ප්‍රඥාවන්තව දහම් අසන්නෙක් විය යුතුයි... දේශකයාණන්වහන්සේ විසින් පෙන්වා දෙන තමන්ට නොවැටහෙන දහම් කරුණ තමන්ට නොවැටහෙන්නේ මන්දැයි විමසිය යුතුයි... නොවැටහෙන්නේ නම් ඒ නොවැටහෙන කරුණම තව තවත් විමසන්නට ප්‍රඥාවන්ත විය යුතුයි... පංච ඉන්ද්‍රීයයන්ට වැටහෙන දත්තයන් තුලින් දහම් නොවිමසා සියුම් ගැඹුරු අදහස අවබෝධය පිණිස කටයුතු විවර කරගත යුතුයි....
යම් දහම් කරුණක් විග්‍රහ කර ඇති අයුරු ප්‍රඥාවන්තව විමසා මේ දහම් කරුණ මට ගැලපෙනවාද, මගේ චරිත ස්වභාවයට මෙය ගැලපෙනවාද, මේ මට්ටමින්ද දහම් දැකිය යුත්තේ, මේ කියන දේ තුලින් පැවැත්ම නවතිනවාද ආදී වශයෙන් ප්‍රඥාවන්තව විමසිය යුතුයි...
සමහර අවස්ථා තිබෙනවා ඒ දේශකයාණන්වහන්සේ විසින්ම වෙනත් පුද්ගලයෙකු ඇසූ විට අර පෙර කිවූ ප්‍රමාණවත් කිවූ මට්ටම නම් ප්‍රමාණවත් නැත මෙන්න මේ විදියට දහම තෝරාගත යුතුයි යැයි පෙන්වා දෙනවා... මන්ද ඒ අසන්නා හට අර කිවූ පෙර නොඇසූ විරූ දහම් මට්ටම හසුකරගන්නට ඒ අවස්ථාවේදී පැහැදිලි මානසිකත්වයක් තිබෙන නිසා...
අන්න එවිට ප්‍රඥාවන්තව විමසන්න ඕන... මෙයාට මෙහෙම කිව්වා... අරයට අරහෙම කිව්වා... එහෙනම් කොයි කොටසද ගැඹුරු කොටස... ඒ ගැඹුරු සියුම් කොටස මට වැටහෙනවාද? ඇයි මට ඒ කොටස වැටහෙන්නේ නැත්තේ... මේ විදියට ප්‍රඥාවන්තව විමර්ශණය කල යුතුයි!
අති දුර්ලභ මිනිසුනේ ප්‍රඥාවන්තවන්න! මන්ද ඔබව බේරාගත හැක්කේ ඔබටම පමණි.... අති උතුම් ශාස්තෘවරයාණන්වහන්සේලා විසින්... ඒ ශාස්තෘවරයාණන්වහන්සේලා පෙන්වන දහම් අවබෝධ කරගත් උතුමන් විසින් අනුකම්පාවෙන් යුතුවම යම් අනතුරක් පෙන්වන්නට මහා මෙත් සිතකින් කටයුතු කරනවා... ඒ අනතුර හඳුනාගන්නට ප්‍රඥාවන්තවන්ත වන්න! මන්ද තමන්ව ගලවා ගත හැක්කේ තමන්ටම පමණි!!!
තෙරුවන් සරණ උපරිමයෙන්ම ලැබ නිවනම වෙත්වා!!!
