තිසරණයේ සරණාගමනය නිවනකරා!

සරණාගමනය යනුවෙන් සදහන් කරන විට එයට දහම් අර්ථයක් ලෙස “තවකෙනෙකුගේ ගමන් මාර්ගයක් අනුගමනය කරනවා නැතහොත් අඩිපාරේ යනවා” යනවා කියන අර්ථ ගත හැකියි. අපි සාමාන්‍ය‍ය භාවිතයේදී භාවිතා කරන වැකියක් තමයි “තාත්තගේ අඩිපාරේ පුතා යනවා” නැතහොත් ‍ “දෙමව්පියන්ගේ අඩිපාරේ දරුවන් යනවා” කියන වැකියන්. මෙම වැකියන් තුලින් අදහස් කරන්නේ තව කෙනෙක් තව කෙනෙක් අනුගමනය කල මාර්ගයක් හෝ ක්‍රියාවක් ඒ ආකාරයෙන්ම අනුගමනය කරනවා යන්නයි.

තවත් අර්ථයක් මෙම “සරණ” යන වචනය තුල ගැබ්වෙලා තියෙනවා. එනම් “සර” ලෙසින් දැක්වෙන “ගමන හෙවත් සංසාර ගමන” නසන අර්ථයෙන් “සරණ” ලෙසින් භාවිතා කරනවා. “සර න්‍යය” ලෙසින්ද වචනයක් භාවිතයේ ඇත. එනම් සැරිසරන්නාවූ ආකාරයයි. සැරිසරන්නාවූ න්‍යය ධර්මය යන අදහසින් “සරණ” කියන වචන‍ය භාවිතා කල හැකියි. මෙලෙස සරණ දහම් දෙකකි. එකක් සසර සැරිසරන යන අර්ථයත් අනෙකින් සසර ගමන අවසන් කොට නිවන ලබන අර්ථයත් ලබාදෙනවා.

බුදු සරණ, දම් සරණ, සඝ සරණ ලෙසින් ගත්විට අප එය තිසරණය යනුවෙනුත් භාවිතා කරනවා. මා විසින් නිතරම පෙන්වා දුන් පරිදි සැමවිටම දක්නට ලැබෙන අර්ථ දෙකකි. එකක් ලෞකික වූ කෙලෙස් සහිත වූ සුගතියට හේතුවන අර්ථයක් දෙන අතර එහිම ලෝකෝත්තර වූ නිවනට හේතුවන අර්ථයක් ගැබ්වී තිබෙන අයුරුත් ඔබ විසින් කියවා වටහා ගත් පෙර පිටුවල සදහන් වූ ධර්මයෙන් මේ වන විටත් අවබෝධ කරගන්නට ඇති. මෙහිද ලෞකික අර්ථයක් ඇති සරණාගමනයත් ලෝකෝත්තර වූත් නිවනට හේතුවූත් සරණාගමනයත් ඇත. අපි එම කාරණා හොදින් වෙන් කර හදුනාගනිමු.

ධජග්ග සූත්‍රය වැනි සූත්‍ර දේශනා වල සදහන් වෙනවා, “යම් කිසි කෙනෙකුට භයක් තැතිගැන්මක් ලොමුදැහැගැන්මක් ඇතිවන විට මා මෙනෙහි කරන්න” යන ලෙසින් බුදු පියාණන් දේශනා කර ඇති බවට. එමෙන්ම, “ඉතිපි - සෝභගවා - අරහං - සම්මා සම්බුද්ධෝ - විජ්ජා චරණ සම්පණ්ණෝ - සුගතෝ - ලෝකවිදූ - අනුත්තරෝ පුරිස ධම්ම සාරථී - සත්ථා දේව මනුස්සානං - බුද්ධෝ - භගවාති” ලෙසින් අනන්ත වූ ගුණ ස්කන්ධ නවයක් තුලින් බුදු පියාණන්වහන්සේ විසින් බුදු පියාණන්වහන්සේව හදුන්වා දී ‍තිබෙනවා. නමුත් අද අපි පුරුදු වී සිටින්නේ කුමක්ද?

“බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි” ලෙසින් බුදුන් සරණ යමි කියන විටම අප දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන්ගෙන් හෙබි අප විසින් බුදු රදුන් ලෙස විශ්වාස කරන රුවක් මවාගනිමින් පුද්ගල සරණක් සදහා සිත යොමුකරනවා. මෙහි නරකක් නැහැ. එයට හේතුව තමයි යම් අයෙක් බුදු පියාණන්වහන්සේ කෙරෙහි අංශුමාත්‍රයකින් හෝ අවංක ගෞරවයක් භක්තියක් පිහිටුවාගන්නවා නම් එය එම පුද්ගලායාට මහා පුණ්‍ය කර්මයක් වෙනවා. එහෙත් පූර්ණ හරයක් ඇති ධර්මය මෙයින් බොහෝ ඉදිරියට පැමිණි අවස්ථාවක්.

අපි දත යුතු දෙයක් තිබෙනවා. එනම් අනන්ත වූ මහා ගුණ නමයක් දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ සහිත බුද්ධ කායකින් විද්‍යාමාන වුණා. එසේනම් එම බුද්ධ කාය තුලින් අප ගමන්‍ කරන්නේත් ඒ කියන්නාවූ මහා අප්‍රමාණවූ නවඅරහාදී බුදු ගුණ වෙතටමයි. මෙම මහා නවඅරහාදී ගුණස්කන්ධය තමයි බුදු පියාණන්වහන්සේ ලෙසින් හදුන්වන්නේ. වක්කලී නැමැති භික්ෂුවකට වරක් බුදු රදුන් මෙලෙස දේශනා ක‍ලසේක! “වක්කලී මේ කුණු කය දැකීමෙන් ඔබට ඇති ඵලය කුමක්ද? යමෙක් ධර්මය දකීද එහිදී මා දැකිය හැකියි” ලෙසින් දේශනා කල සේක! එනම් බුදු පියාණන්වහන්සේ විසින්ම ඒ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ වලින් පවා හෙබි කය කුණු කයක් ලෙසින් පෙන්වා දුන්නා. එනම් නියම “බුද්ධ නොහොත් බුදු පියාණන්වහන්සේ” නියමාකාරයෙන් දැකීමට අප ධර්මය දැකිය යුතුමයි. මෙලෙස ගැඹුරු අර්ථයක් ඇති බුද්ධ දැකීමට භික්ෂූණ්වහන්සේලාට පෙන්වා දුන් අතර මට්ඨකුණ්ඩලී වැනි කුඩා දරුවන් හෙවත් නොමේරූ මනසක් ඇත්තන් හට බුදුරුව මවා දැක්වූවා. එලෙස මවා දුන් බුදුරුව දැකීමෙන් ඇතිවූ චිත්ත ප්‍රාසාදය නිසාම එම මට්ඨකුණ්ඩලී නැමැති කුඩා දරුවා මියගොස් දිව්‍යරාජයෙක් වූ බවට සදහන්වෙනවා. මෙවැනි කථා තුලින් අපට යම් සත්‍යයක් දැකිය හැකියි. එනම් බුදු පියාණන්වහන්සේගේ පිළිසරණ නොයෙක් නොයෙක් ආකාරයෙන් අප වෙත ලැබෙන ආකාරයයි. ලෞකික පිළිසරණ තමයි ධජග්ග සූත්‍ර ආදියෙන් පෙන්වන භයක් තැතිගැන්මක් ආදිය ඇති වූ විට බුදුන් දහම් සගුන් සිහිකරන්න ඒකාන්තයෙන්ම ඒ භය තැතිගැන්ම නැතිවෙනවා කියලා පෙන්වා දුන්නේ. ඒකට හේතුව තමයි තථාගතයන්‍වහන්සේ රාගක්ෂය ‍ද්වේෂක්ෂය මෝහක්ෂ කර ඇති නිසා භය නැහැ පලා යන්නේ නැහැ. ඒ ගුණ සිහි කිරීම තුලින් අපිටද පිළිසරණක් ලැබෙනවා.

“නත්ථිමේ සරණං අඤ්ඤං බුද්ධෝමේ සරණං වරං” කියලා අපි කව්රුත් දන්නා වැකියක් තියෙනවා. මේ වැකිය කියන විට එයින් අදහස් කෙරෙන “බුදු හාමුදුරුවෝ හැර මට වෙන පිළිසරණක් නැහැ” කියන විට අපිට යලිත් පිළිම ආදියෙන් දැක පුරුදු පුද්ගල සරණක් සිහියට නැගෙනවා. මෙලෙස කියන විට අප හොදින් සිහියට ගත යුතුයි. මෙම වැකිය තුලින් දෙන අදහස කොතරම් ධර්මානුකූලද කියලා. බුදු පියාණන් වහන්සේ පෙන්වා දී තිබෙනවා තමාගේ මාර්ගය තමා විසින් අවබෝධ කල යුතුයි තථා‍ගත‍යන් වහන්සේ එතෙර කරන්නේ නැහැ කියලා. එහෙමත් නැත්නම් තම තමන් විසින් සත්‍යය අවබෝධ කොට තම තමන්ව බේරාගත යුතුයි බුදුන් වහන්සේට හෝ වෙන කිසිවෙකුට එය කල නොහැකියි කියලා. එතකොට අප සිතා බැලිය යුතුයි ඉහත වාක්‍ය තුලින් අප අවබෝධ කරගන්නා අදහසක් ඇත්නම් එය තුලින් බුදු පියාණන්වහන්සේ විමුක්ති දායකයෙක් නැත්නම් අපව ගලවා ගන්න ගැලවුම්කාරයා යන අදහසක් නැගෙනවා නේද කියලා. බුදුන් හැර වෙන පිළිසරණක් නැත යන අදහසින් උන්වහන්සේට පමණක් අපට පිළිසරණ විය හැකි බව හගවනවා නේද? උන්වහන්සේ ඒ සදහා බැදී ඇති අයෙක් ලෙස පිලිගැනෙනවා නේද? එහෙමත් නැත්නම් අපට භයක් තැතිගැන්මක් ඇතිවූ විට හෝ වෙන යම් අවස්ථාවක හෝ අප පස්සෙන්ම සිටින දරු‍වා පසුපස නිතරම යන දෙමව්පියන් ලෙසට සිතට නැගෙනවා නේද?

ලෞකික වූ බුදු පිළිසරණ යනු කුමක්ද?

බුද්ධිය ලෙස වචනයක් අප දන්නවා නේද? හරි වැරැද්ද වටහා ගත හැකි නැණ නුවණක් යම් අයෙකුට තියෙනවානම් අප කියනවා ඒ අය බුද්ධිමත් කියලා නැත්නම් බුද්ධිමතෙක් කියලා. මේ බුද්ධිය සදහා විවිධ මට්ටම් තියෙනවා. අපි එය බුද්ධි මට්ටම් කියලා මේ වන විටත් දන්නවා. එයින් එක් මට්ටමක් තියෙනවා මේ දෙයට මේ මේ හේතු තියෙනවා ඒ හේතුවට මේ මේ ඵලය ලැබෙනවා මේ දෙය නිවැරදි වන්නේ මේ හේතුව නිසයි... මෙය වැරදි වන්නේ මේ හේතුව නිසයි... ලෙසට නිවැරදිව වැටහෙන බුද්ධි ගෝචර ස්වභාවයක් තියෙනවා. මෙන්න මේ ස්වභාවයට බුද්ධ කියලා කියනවා. ශාසනය තුල බුද්ධ යන්න විවිධ අවස්ථාවල නොයෙක් ලෙසින් සදහන්‍ වෙනවා. සර්වඥතා ඥානය බුද්ධ ලෙසට හදුන්වාදී තිබෙනවා. එනම් සියලු තතු නිවැරදිව දැකිය හැකි මහා ඥානය හෙවත් ලොව්තුරා බුදු පියාණන්වහන්සේලාගේ ඥානය තමයි ‍එලෙස බුද්ධ කියන කොටසටම අයත් ලෙස දක්වා තිබෙන්නේ. ‍එලෙසින්ම ශ්‍රාවකයින් හටත් තියෙනවා ශ්‍රාවක ඥානයක් එනම් සර්වඥතා ඥානයකින් අවබෝධ කරගෙන දේශනා කරන යම් ධර්මයක් අවබෝධ කරගැනීමට හැකි ඥානය. එවිට එය ශ්‍රාවක බුද්ධ කියලා හදුන්වාදෙනවා. මේ ආකාර හැරුණ විට යම් යම් ලෞකික තත්ව මත නොයෙක් පුද්ගලයින්ට විවිධ බුද්ධිමට්ටම් හිමිවෙනවා. එයත් යම් ආකාරයක බුද්ධ ස්වභාවයක්. එසේනම් ඔබටම වැ‍ටහෙනවා ඇති බුද්ධ යන්න බුදුදහමට පමණක් සීමාවූ දෙයක් නොවන බව.

එසේම යමෙක් බුද්ධිගෝචරව බුද්ධිමත්ව කටයුතු කරනවා නම් කිසිදිනෙක ඒ පුද්ගලයාට අවැඩක් සිදුවන්නේ නැහැ. ලෞකික වශයෙන් බුද්ධියක් සහ ශාසනික වශයෙන් ලෝකෝත්තර ‍ස්වභාවයට නම්‍යතාවයක් ඇතිකරන බුද්ධියක් තියෙනවා. ශාසන ධර්මය අවබෝධ කොට මාර්ගඵල ආදී ඥානයන් ලබා දෙන බුද්ධි මට්ටම් තිබෙනවා. එසේනම් අපි දැන් දැකිය යුතුයි. ආගම් භේදයක් කුල ජාති භේදයක් නැතිව සියලු දෙනාටම එක්තරා පිළිසරණක් අවශ්‍යයයි. එය තමයි බුදු පිළිසරණ. මෙයින් අදහස් වන්නේ නැහැ සියල්ලෝම බෞද්ධයෝ විය යුතුයි යන්න. මෙතෙක් කරුණු හොදින් විමසා කියවූවා නම් ඔබටම එය පැහැදිලිවෙනවා ඇති.

එසේනම් විමසා බලන්න. බුද්ධිය පිළිරණ කොට ගෙන කටයුතු කලොත් තමන්ගේ කාර්යයන් නිවැරදිව කරගත හැකිද? නැත්නම් බුද්ධිය ඉවත්කොට කටයුතු කොට සාර්ථකත්වයක් ලබාගත හැකිද? ලෙසින්. එසේනම් අපිට දැන් වැටහෙනවා නේද ආගම් භේද හෝ ජාති කුල භේද හෝ ඉවත් කොට අප විමසා බැලූ විට යමෙක් බුද්ධිය පිළිසරණ කොටගෙන කටයුතු කරනවා නම් අනිවාර්යෙන්ම ඒ පුද්ගලයා සාර්ථකත්වයට පත්වන බව. යහපත් ප්‍රතිඵල ලැබෙන බවට. ලෞකික බුද්ධිය මෙහෙයවා නොයෙක් නොයෙක් දේ නිපදවනවා... නොයෙක් නොයෙක් ‍සො‍යාගැනීම් කරනවා. ඒ ඒ මට්ටම් අනුව ඒ කාර්යන් කිරීමට හෝ සොයාගැනීම් කරන්නට ඔවුන්ට යම් බුද්ධි මට්ටමක් තුලින් ක්‍රමයක් ගෝචර වූවා නේද? බුද්ධියට ගෝචරව නැගෙන ක්‍රමයක් යහපත් ක්‍රමයක් වෙනවා සැමවිටම. මේ ආකාරයට පැහැදිලි වන නියමාකාර බුද්ධිවන්තයා තුලින් අන් අයට යහපතක් වන දෙයක් සැමවිටම සිදුවෙනවා. එතකොට අපට සිතා බැලිය හැකි තවත් පැත්තක් තියෙනවා. යම් යම් විනාශකාරී දේ නිපදවන පුද්ගලයින් අප අතර සිටිනවා. ඒ අයටත් යම් බුද්ධිමට්ටමක් ඇති නිසා තමයි ඒ කාර්යන් කිරීමට අදහස් පහල වෙන්නේ සහ ඒ සදහා නියමාකාරයෙන් ක්‍රම පහලවෙන්නේ... ඒත් ඒ අය බුද්ධිය පිළිසරණ කරගත්තේ තමන්ට සහ ‍අන් අයට විනාශයන් ලගාකරන්නට... එතකොට අප සිතිය යුතුයි බුද්ධිය පිළිසරණ කරගත යුත්තේ කෙලෙසද කියලා.

ලෞකික දම් පිළිරණ යනු කුමක්ද?

මෙලෙස බුද්ධිය නොහොත් බුද්ධ පිළිසරණ කොටගෙන සිතන විට ඒ අය හට යම් කිසි ධර්මතාවයක් අවබෝධ‍ වෙනවා. එනම් බුද්ධිමත්ව සිතන විට වැටහෙනවා මේ මේ හේතුව මත මෙවැනි ඵලයක් ලැබෙනවා. මේ මේ ඵලය යහපත් මේ ඵලය අයහපත් කියලා. යහපත් හේතුවට යහපත් ඵලයත් අයහපත් හේතුවට අයහපත් ඵලයත් ලැබෙන න්‍යාය ධර්මයක් තියෙනවා. බුද්ධිය මෙහෙයවන ආකාරයට මේ ධර්ම මාර්ගය එලි පෙහෙලි වෙනවා. එලෙස එක් එක් දෙයට නියමිත ක්‍රමරටාවක් තියෙනවා. එය තමයි එම දෙයට නියමිත ධර්මතාවය සහ අප ලබන දම් පිළිසරණ.

ලෞකික සඝ පිළිසරණ යනු කුමක්ද?

මෙලෙස බුද්ධිය පිළිසරණ කොට ගෙන සිතන විට අවබෝධ වන ක්‍රම රටාවට අනුව ක්‍රියාත්මක වී ලැබෙන ඵලයක් තිබෙනවා. උදාහරණයක් විදියට ගත් විට යම් කෙනෙකුට වාහනයක් සෑදීමට බුද්ධියක් පහළ‍ වෙන්න පුළුවන්. ඒ සදහා ක්‍රම රටා පහල ‍වීමේදී වාහනයේ එන්ජිම තිබිය යුතු ආකාරය රෝද මෙලෙස සවි‍කලහොත් මෙසේ ඵලයක් ලැබෙන්න පුළුවන් ආදී ලෙස ආකාර සිතෙනවා. එලෙස සිතීමේදී ඒ ඒ ක්‍රමය දරාගනිමින් බුද්ධිය සමග සංඝට්ටනය කරගෙන ඵලයක් ලබාගන්නවා. එලෙස ලැබෙන්නේ සඝ සරණයි. මෙහිදී බුදු සරණ නම් වාහනයක් සෑදීමට පහල වූ බුද්ධියයි. ඒ සදහා ලැබුන ක්‍රම රටාව එහි දම් සරණයි. වාහනය ලෙසින් ලැබුණ අවසාන ප්‍රථිඵලය සඝ සරණයි.

අප මෙහිදී දැනගත යුතු විශේෂ කරුණක් ඇත. එනම් සැමවිටම යම් යහපත් හේතුවට යහපත් ඵලයක් ලැබීමටත් අයහපත් හේතුවට අයහපත් ප්‍රථිඵලයක් ලැබීමටත් නියමිත ධර්මතාවයක් මේ විශ්වය තුල තියෙනවා යන්නයි. බුද්ධි මට්ටම් මෙහෙයවීම තුලින් මේ යහපත් අයහපත් දේ වෙන්කර හදුනාගත හැකිවිය යුතුයි.

එසේනම් මේ ආකාරයට ලෞකික වූ කෙලෙස් සහිත වූ සුගතියට හේතුවන (යමෙක් ලෝකයට වැඩදායී යහපත් දෙයක් නිපදවූ විට) බුද්ධ, ධම්ම හා සංඝ යන පිළිසරණක් තිබෙනවා කියා ඔබට වැටහෙනවා ඇති.

එහෙත් නිවන් අවබෝධයට ලෝකෝත්තර වූ නිවනට හේතුවන අදහස අප විසින් දැනගත යුතුම වෙනවා.

ආර්ය බුද්ධ ආර්ය ධර්ම සහ ආර්ය සංඝ ලෙසින් ලෝකෝත්තර වූ නිවනට හේතුවන බුද්ධ, ධම්ම හා සංඝ හදුන්වා දිය හැකියි.

ධර්මය ධර්මය හැටියට අර්ථවත්ව දැනගෙන එයට අනුව පිළිපැදිය යුතුයි. එයින් අදහස් වෙනවා අප පිළිපැදීමට පෙර ධර්මය නිවැරදිව අර්ථවත්ව වටහාගෙන තිබී‍ම වැදගත් බව. එනිසාම අප මෙහිදීද පළමුව ආර්ය බුද්ධ, ආර්ය ධම්ම හා ආර්ය සංඝ යන්නෙහි අර්ථ පෙර පරිදි අප දැනගත යුතු ‍වනවා. එවිට අපට දැනගත්ත දැකගත්ත දහමක් පිළිපැදීම තුලින් අත්දැකීම ලබන්නට පුළුවන්. එසේනම් තිසරණ සරණ ලැබීමට තිසරණ හොදින් අර්ථවත්ව දැනගෙන එය පිලිපැදීම වැදගත්.

එසේනම් මේ ශාසනය තුල බුද්ධිය ප්‍රයෝජනයට ගෙන පිළිසරණක් කොටගෙන අප ගත යුත්තේ මොනවාද යන්න ප්‍රථමයෙන් අවබෝධ කරගනිමු. මේ ශාසනය තුල ලෝකෝත්තර ප්‍රථිඵලය හෙවත් නිවන ලබාදෙන බුද්ධ වටහාගැනීමට අප ප්‍රථමයෙන් චතුරාර්ය සත්‍යය තේරුම් ගත යුතුවෙනවා. ලොව්තුරා බුදුපියාණන්වහන්සේ විසින් බුද්ධ අවබෝධ කරගන්නා ක්‍රමය වෙනස් අකාරයක් ගන්නවා. එහිදී උන්වහන්සේ ගැනිය මිනිය නොහැකි තරම් කල්ප ගණනක් ඒ සදහා පාරමී දම් පූර්ණය කරමින් මතු කරගන්නා අග්‍රමහා ඥානයක් මුල්කරගෙන ඒ සර්වඥතා ඥානය සමග පහල කරගන්නා අග්‍ර‍ ශ්‍රේෂ්ඨ අරිහත්වය නැමැති ඵලය ල‍බගනිමින් උන්වහන්සේ ඒ උත්තරීතර බුද්ධ ඵලය ලෝක‍යාවෙනුවෙන් ලබාගත්තා. අප්‍රමාණ ගුණ සහිත අසමසම ගුණ සහිත බුද්ධ ලබාගත්තා.

එලෙසින් උන්වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද ධර්මය හෙවත් චතුරාර්ය සත්‍යය වන දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය, දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍යය, දුක්ඛ නිරෝධ සත්‍යය හා දුක්ඛ නිරෝධ ගාමිණී පටිපදා ආර්ය සත්‍යය යන ධර්මය අවබෝධ කරගනිමින් ශ්‍රාවකයෙක් වශයෙන් අරිහත්වයට පත්වීම නැතහොත් සසර දුක් කෙලවර කිරීම යන ශ්‍රාවකයෙක් ලබාගන්නා ඉහලම ප්‍රථිඵලය ලබාගන්නට අවශ්‍ය කරන්නාවූ දර්ශන ඥානය පහල කරගත යුතුයි. මෙහිදී අප විසින් චතුරාර්ය සත්‍යය විග්‍රහ කොට වටහා ගැනීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. එලෙසින් මේ චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කරගැනීම සදහා ඒ පිලිබද අවබෝධයක් ඇති කළ්‍යණ මිත්‍රයෙක් සිටිය යුතුයි. ඒ කළ්‍යණ මිත්‍රයාගේ ධර්ම ශ්‍රවණය ලැබෙන විට එය තම තමන්ගේ නුවණින් මෙනෙහි කල යුතුයි. එලෙස නුවණින් මෙනෙහි කරගත් ධර්මය අනුව ඒ පිළිවෙත් පූර්ණය කල යුතු මාර්ගය අනුගමනය කිරීමට පිවිසිය යුතුයි. මේ ලෙසින් පෙන්වා දුන් කාරණා හතර පූර්ණය වන විට අප විසින් දැන් විග්‍රහ කරගෙන යන ආර්ය බුද්ධ, ආර්ය ධම්ම හා ආර්ය සංඝ පිළිසරණ ලැබීමට අවශ්‍ය කාරණා පූර්ණය වේ.

බුද්ධිය පිළිසරණ කොට ගෙන චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කරගන්නා තැනැත්තාට මේ ලෙසින් “බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි” යන ආර්ය බුද්ධ පිළිසරණ ලැබෙනවා.

මෙලෙසින් ලැබෙන බුද්ධ පිළිසරණ තුලින් ධම්ම පිළිසරණ ලැබෙන අයුරු දැන් වටහාගනිමු.

ඉහත පරිදි දැනගන්නා ධර්මය තුලින් දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය වන දුකක් ඇති බව, දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍යය හෙවත් දුකට හේතුව නැතහොත් දුකට හේතුව තෘෂ්ණාව හෙවත් තණ්හාව ලෙස ඇතිබව, එම තෘෂ්ණාව ඉතිරියක් නැතිව නැතිකිරීම තුලින් දුක නැති කල හැකි බව හෙවත් දුක්ඛ නිරෝධ සත්‍යය හා දුක්ඛ නිරෝධ ගාමිණී පටිපදා ආර්ය සත්‍යය හෙවත් එම දුකට හේතුව වන තෘෂ්ණාව නැතිකිරීමට අනුගමනය කිරීමට මාර්ගයක් ඇතිබව දැනගැනීමේ මට්ටමකට පහල වෙනවා. මෙම දැනගැනීමේ මට්ටමට පහල වූ විට දහම් ඇස පහල වූවායැයි හදුන්වා දෙනවා. එසේත් නැත්නම් දහම දැක්කා ලෙස හදුන්වාදෙනවා. එහෙත් අනුගමනය තුලින් පූර්ණත්වයකට පත්වීම තවමත් සිදුවුනේ නැහැ.

එලෙස පූර්ණත්වයට පත්වීම සදහා දර්ශනයෙන් පහ කල යුතු කෙලෙස් කොටසකුත් භාවනාවෙන් පහ කල යුතු කෙලෙස් කොටසකුත් ඇත. මෙහිදී අප විසින් තේරුම් ගත යුත්තේ මේ චතුරාර්ය සත්‍යය දර්ශනය පළමුව ඇති කරගත්තා නම් “බුද්ධං සරණ” හෙවත් ලෝකෝත්තරත්වයට පත්වන්නා වූ ආර්ය බුද්ධ සරණහි පිහිටියා වනවා. එනම් නිවන සදහා අවශ්‍ය වන පළවෙනි බුද්ධ පිළිසරණහි පිහිටියා වෙනවා.

මෙලෙස සත්‍යය දුටුවිට අපට අනුගමනය කල යුතු මාර්ගයක් ඒ තුලින් පෙන්වා දෙනවා. එම ධර්ම මාර්ගය තමයි ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය. මේ ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය දැනගත් විට ඒ පුද්ගලයා ධර්ම මාර්ගය දැනගත් අයෙකු‍වෙනවා. මේ ධර්ම මාර්ගය හෙවත් ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය දැනගත් විට තමන්ට මේ සසර දුකින් මිදීමට අවශ්‍යකරන අනුගමනය කල යුතු මාර්ගයක් හෙවත් පිහිටක් ඇතිබව වැටහෙනවා. “අත්ථ දීපා විහරථ - අත්ථ සරණා අනන්‍ය සරණා” යන ලෙසින් පෙන්වා දුන් “තමන්ව දීපයක් කරගෙන තමාව ආලෝකයක් කරගෙන වාසය කරන්න - තමාට ධර්මය තුලින් මේ පිළිසරණ ඇතිබවත් අන්‍ය පුද්ගල පිළිසරණක් නැත” ලෙසින් පෙන්වා දුන් ගැඹුරු ධර්මය වැටහෙන තැනට තමන් පත්වෙනවා. මෙහිදීත් අප දැන ගත යුතු විශේෂ කරුණක් ඇත. එනම් ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගයේත් ලෞකික වූ කෙලෙස් සහිත වූ සුගතියට හේතුවන අදහසක් සහ ලෝකෝත්තර වූ නිවනට හේතුවන අදහසක් පෙන්වා දී ඇතිබව.

එසේනම් මෙතෙක් සදහන් වූ කරුණු තම තමන්ගේ නුවණින් විමසා බැලීමේදී ඔබට වැටහෙනවා ඇති චතුරාර්ය සත්‍යය නැමැති ලොව්තුරා බුදු පියාණන්වහන්සේ විසින් පෙන්වා දුන් සත්‍යය අනුමාන ලෙස දැනගැනීම පළමු බුද්ධ සරණ ලෙසත් පහල වූ දහම් ඇස තුලන් දකින සත්‍යය මත ගමන් කල යුතු යම් ක්‍රම රටාවක් හෙවත් ධර්ම මාර්ගයක්‍ හෙවත් ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය තිබෙනවා එය පළමු ධම්ම සරණ ලෙසත් යන බවට. එලෙස ධර්ම මාර්ගය වන ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය අනුගමනය කරමින් යනවිට එකින් එක එකින් එක රාග ක්ෂය වීමටත් ද්වේෂ ක්ෂය වීමටත් මෝහ ක්ෂය වීමටත් හේතුවී කෙලෙස් ගිනි නිවී ගොස් නිවන් ශාන්තිය උදාකරගැනීමටත් හැකිවෙනවා. එලෙස ඵලය ලැබෙන විට තමාට සංඝත්වයට පත්වීමට හැකිවෙනවා.

සංඝත්වයට පත්වීම යනු “යදිදං චත්තාරි පුරිස යුගානි අට්ඨ පුරිස පුග්ගලා ඒස භගවතෝ සාවක සංඝෝ” යන සංඝත්වයයි. එහිදී භික්ෂු භික්ෂුණී උපාසක උපාසිකා ලෙස වෙනසක් නැත. එහිදී සෝවාන්, සකෘදාගාමී, අනාගාමී සහ අරිහත්වය යන මාර්ග ඵල ලබාගැනීමේ මාර්ගයයි පෙන්වා දී තිබෙන්නේ ගිහිවතක සිටිනවා ලෙසින් අප “වත” වශයෙන් කථාබහට යොදාගත්තාත් ඒ පුද්ගලයන් හැදින්විය යුත්තේ “අරිය ශ්‍රාවක හෙවත් ආර්ය ශ්‍රාවක” යන නාමයෙන්. මෙම මාර්ගය ප්‍රගුණ කිරීමේදී ගිහිවතක සිටින උපාසක උපාසිකා යන පින්වත් පිරිසට කිසිදු බාධකයක් නැතිව සෝවාන්, සකෘදාගාමී, අනාගාමී යන ඵලයන් පසුකරමින් අරිහත්වය තෙක්ම තම මාර්ගය ප්‍රගුණ කල හැකියි. එහිදී “මේ මාර්ග ඵලයන්ට පිවිසීමක් ඇත්ද එය සංඝත්වයයි” යන අවස්ථාවට ඒ ඒ පුද්ගලයින් පත්වෙනවා. මෙන්න මේ සංඝ සරණය ආර්ය සංඝ සරණය ලෙසින් පෙන්වා දිය හැකියි.

ආර්ය බුද්ධ සරණ ලැබීම සදහා දහම් ඇසීම තුලින් චතුරාර්ය සත්‍යය පිලිබදව යම් අවබෝධයක් ලබාගත යුතුයි. ආර්ය දහම් සරණ ලැබීම සදහා ලෝකෝත්තර ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය පිලිබදව සැක හැර හොදින් විග්‍රහ කොට අවබෝධයක් ලබාගත යුතුයි. ඉන්පසු නිවන් සුවය කුමක්දැයි අනුමාන ඥානයෙන් තේරුම්ගෙන ලෝකයේ ගින්න වටහාගෙන එම ගිනි නිවා දැමීම වටහාගෙන එම නිවීම නිවන් ඵලය ලෙස වටහාගෙන ආර්ය සංඝ සරණ ලැබිය යුතුයි.

එලෙසින් බුද්ධ ගුණ, ධම්ම ගුණ හා සංඝ ගුණ තුලින් පිළිසරණ ලැබෙන ආකාරය අවබෝධ කොටගෙන ආර්ය මාර්ගය වටහාගෙන අමාමහ නිවන් ශාන්තියට පත්විය යුතුයි.

එසේනම් අප දැන් “බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි - ධම්මං සරණං ගච්ඡාමි - සංඝං සරණං ගච්ඡාමි” ලෙසින් ආරම්භයේදී තිසරණ සරණ සිහිගන්වන සැමවිටම මෙලෙසින් පහදාගත් ආර්ය බුද්ධ, ආර්ය ධම්ම හා ආර්ය සංඝ සරණ හොදින් අවබෝධ කොටගෙන ලෝකෝත්තර වූත් නිවනට හේතුවූත් තිසරණ සරණ ලැබිය යුතුයි.

ලොව්තුරා බුදුපියාණන්ගේ කාලයේදී නොයෙක් පිරිස් උන්වහන්සේගේ ධර්මය අසා ‍පළමු මාර්ග ඵලය හෙවත් සෝතාපන්න ඵලයට පත්වූ සේක! එලෙස ධර්මාවබෝධය ලබාගත් ඒ සරණාගමනය වාක්‍යයක් තුලින් ප්‍රකාශයට පත්කල සේක!

“භවත් ගෞතමයන් වහන්ස මනස්කාන්තයි මනහරයි! භවත් ගෞතමයන් වහන්‍ස, යම් මුනින් නවා තිබූ දෙයක් උඩුකුරු කලාසේයි! වසා තිබූ දෙයක් විවර කලා සේයි! මුලාවූ පුද්ගලයෙකුට මාර්ගය පෙන්වා දුන්නා වාගේයි! අන්ධකාරයෙහි සිටින් ඇස් ඇත්තෝ රූප දකිත්වා ලෙසින් තෙල් පහනක් දැල්වූවා‍ වාගේයි! ඒ ඒ ආකාරයෙන් නොයෙක් නොයෙක් ආකාරයෙන් ‍භවත් ගෞතමයන් වහන්සේ විසින් මේ ධර්මය ප්‍රකාශ කලා! ඒ නිසාම මම භවත් ගෞතමයන් වහන්සේ සරණ යමි! ඒ නිසාම ධර්මයත් සංඝත්වයත් සරණ යමි! අද සිට මම පණ තියෙන තුරු මේ සියල්ල සරණ ගිය, දරාගත් උපාසකයෙක් / උපාසිකාවක් ලෙස සිටින සේක්වා!

මෙහිදී අප වටහා ගත යුතු තවත් කරුණක් පෙන්වා දීමට කැමැත්තෙමි.

බුදු පියාණන් වහන්සේගෙන් ධර්ම දේශනා ඇසීමට පැමිණි පෘතග්ජන පිරිස් ඒ සත්‍යය ධර්මය අනුමාන ලෙස වටහාගෙන අවබෝධ කරගෙන දහම් ඇස පහල කොට ගෙන ඒ උතුම් මාර්ගයට පිවිසීමට සිතාගත් අවස්ථාවේ ආරම්භයක් වශයෙන් පැවසූ ප්‍රීති වාක්‍යයක් ලෙස ඉහත කොටස උපුටා දුනිමි. එහිදී ඒ පුද්ගලයින් “ ඒ නිසාම මම භවත් ගෞතමයන් වහන්සේ සරණ යමි! ඒ නිසාම ධර්මයත් සංඝත්වයත් සරණ යමි! අද සිට මම පණ තියෙන තුරු මේ සියල්ල සරණ ගිය, දරාගත් උපාසකයෙක් / උපාසිකාවක් ලෙස සිටින සේක්වා!” ලෙසින් පැවසූයේ මෙ‍හි ඉහත පෙන්වා දුන් ආර්ය බුද්ධ, ආර්ය ධම්ම හා ආර්ය සංඝ යන තිසරණ සරණයි!

ලෞකිකත්වය තුල තිබෙන කළ්‍යාණ පෘතග්ජන නමින් හදුන්වන උතුම් තත්වයට පත්වෙන පාපයට බහින්නේ නැති එක්තරා දහම් අවබෝධයක් ඇති පැහැදීමක් ඇති කොටසක් තමයි බුදුරජාණන්වහන්සේ, ධර්මය හා සංඝත්වය සරණ යමියි ලෙසින් සරණාගමනය සිදුකලේ. එලෙස ඒ ආකාරයෙන් සරණාගමනයක් ලැබූ ඒ පුද්ගලයින් මේ ආර්ය මාර්ගය පූර්ණය කරමින් ප්‍රතිපත්ති පූර්ණය කරමින් යනවිට තමාගේ බුද්ධිය මුහුකුරා ගොස් චතුරාර්ය සත්‍යය මෙය යැයි දැක අනුගමනය කල යුතු ධර්ම මාර්ගය දැක ලැබිය යුතු නිවන් ඵලය වෙත ලගාවෙනවා ඉහත සදහන් කල ආර්ය තිසරණයේ සරණ ලබමින්.

මෙහිදී අපට අවබෝධ විය යුතුයි මෙම අර්ථාන්විත තිසරණය තුලින් මේ ලෝකයේ ඇලීමක් නැතිව ගැටීමක් නැතිව මුලාවක් නැතිව කටයුතු කරගෙන යාමට මහා වාසනාවක් පහලවෙනවා යන්න වේ!

දාලා එපාවෙලා කලකිරීමට පත්වෙලා පැනලායාමක් බුදුදහම තුල නැතිබව අවබෝධ කරගත යුතුයි. බොහෝදෙනෙක් අද රැවටිලා සිටිනවා කලකිරීමට පත්වෙලා සියල්ලම එපා වෙලා කැලයට රිංගා ගැනීම තමයි බුදු දහමේ අන්තිම ප්‍රතිඵලය ලෙසින්. යථාවබෝධය එසේ නොවේ. ඇත්ත දැනගත් පසු ලෝක සත්වයා කිරීමට අවශ්‍යදේත් කිරීමට අනවශ්‍යයදේත් දැනගන්නවා.

ඇත්ත නොදැකපු ලෝක සත්වයින් වැඩකට නැති වැඩ බොහෝමයක් ගොඩගසාගෙන තමාගේ ජීවන වියදම අනවශ්‍යලෙස ඉහල දමාගෙන කරදරයැයි කියන ගොඩක පැටලෙනවා. එයට හේතුව ලස්සනට, රසයට, සුවදට, මුදු පහසට හා නොයෙක් ආකාර මායා ප්‍රිය මනාප ස්වභාවයන්ට රැවටීම. මුලාවට පත්ව ඇති නිසා ඒ ප්‍රියමනාපයන් මහා වටිනා දේ යැයි සිතාගෙන ඒවා තුල එල්ඹගෙන ඒවා පසුපස අසීමිතව හඹායනවා. ඒවා අත්පත් කරගැනීමට විශාල වශයෙන් මුදල් යොදවනවා. එතකොට තමයි අනවශ්‍ය ජීවන වියදම වැඩිවෙන්නේ.

ධර්ම මාර්ගය තුලින් ඇත්ත අවබෝධ වූ තැනැත්තා මේ මේ දේ කිරීම අත්‍යාවශ්‍යයයි සහ මේ මේ දේ නිෂ්ඵලයි ලෙසින් දැක බොහෝ නොවටිනා නිෂ්ඵලදේ අත්හැර දමනවා. හරයක් නැතිදේ හරයක් ඇතියි සිතමින් දරා‍සිටීම අත්හැර දමනවා. වැඩකට නැතිදේ සදහා කාලය වැය කිරීම අත්හැර දමනවා. ඒ ආකාරයෙන් කා‍ල‍යෙන් නිසියාකාරව ප්‍රයෝජන ගන්නවා. මේ ලෝකය වටිනවා යැයි හැගීම දැඩිව ලත් පුද්ගලයා අන් අයව විනාශකර තමාට හෙවත් “මම” යන පුද්ගලාය පිනවීමට කල හැකි උපරිමය සිදුකරනවා. මේ අදහස් ඇති පුද්ගලියින් වැඩිවන විට සමාජය තුල තරගකාරී ස්වභාවය, ගැටීම අධික වෙනවා.

එසේනම් එලෙස ක්‍රියාකරන පුද්ගලින්ට එවැනි දූෂණ වංචා මංකොල්ලකෑම් මිනීමැරීම් ආදී සමාජයට අහිතකර දේ කිරීමෙන් වළකින්න කියා පැවසීම කොතරම් නිෂ්ඵල කටයුත්තක්ද කියා ඔබටම වැට‍හෙනවා ඇති. බුදු පියාණන්වහන්සේ කිසිදිනක ඒවා කරන්න එපා කියා තර්ජනය කිරීමක්වත් ඉල්ලා සිටීමක්වත් සිදු‍කලේ නැහැ. උන්වහන්සේ මායාවෙන් වැසීගිය සත්‍යය විද්‍යාමාන කර පෙන්වා දුන්නා. උන්වහන්සේ සියල්ලන්ටම කිව්වා මෙන්න මෙහෙම සත්‍යයක් මම දුටුවා ඔබත් එය මේ ලෙසින් දකින්න එවිට මේ මායාව සහ ඇත්ත අතර වෙනස වැට‍හී පුද්ගලයින් බොහෝමයක් අයහපතින් මිදෙන බවත් උන්වහන්සේ දුටුවා. එය තමන් තුලින්ම නැගී එන්නක් නිසා ඒ ඒ පුද්ගලයින් නැවතත් වැරදි යැයි සම්මත අයහපතට යොමු‍වන්නේ නැහැ. මේ සත්‍යය මාර්ගය සත්‍යය නිවන් අර්ථයන් අප අතරින් දුරස්වීමට හේතුවූ නිසාම අදටත් වැරදි කරන පුද්ගලයින් බහුල සමාජයක් අප අතර දක්නට තියෙනවා. මේ ඇත්ත දැකිය යුතු නියමාකාරය සියල්ලන්ටම දැනගැනීමට ඇත්නම් එය අවබෝධ කරගත හැකි බොහෝ පිරිස් අදටත් එදාමෙන්ම අප අතර සිටිනවා මෙන්ම සමාජයද ‍අදට වඩා උසස් මට්ටමක තිබෙන්නට ඉඩද බොහෝ වැඩිය.

ලෝකයේ ඇති තත්වය ඇති ආකාරයෙන් නියමාකා‍රයෙන් පෙන්වන දහම් නිතර අප ඇසිය යුතුයි අවබෝධ කල යුතුයි. මේ ධර්මය නොවැටහෙන පිරිස 25%කටත් අවම ප්‍රමාණයකට සීමාවෙන අතර ඉතිරි බොහෝමයක් පිරිසට මේ ධර්මය නියාමාකාරයෙන් අවබෝධ කිරීමට ශක්තිය ඇත. බෞද්ධ වීම යනු බුද්ධිමත්භාවයට පත්වීම මිස ආගමකට හෝ යම් සීමාසහිත පිරිසකට පත්වීම නොවේ. බුද්ධිමත්භාවයට පත්වීම යනු චතුරාර්ය සත්‍යය දැකීමයි. එනම් සත්‍යය දැනගෙන ඒ අනුව කටයුතු කරන්න පටන්ගැනීමයි. චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කරගෙන සත්‍යය දැකීමට මේ අනිච්ච, දුක්ඛ, අනත්ථ යන ස්වභාවයන් පිළිබදව හරියාකාරව අර්ථ ඇතිව විග්‍රහ කොට ගෙන අවබෝධයක් ලබාගත යුතුයි. ඉන්පසු ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය වටහාගෙන ඒ අනුව කටයුතු කල යුතුයි. මෙය බුද්ධී මාර්ගයකි. ඒ සදහා අමුතු වෙහෙසක් හෝ මහන්සියක් ගත යුතු නොවේ. තමන්‍ව බලහත්කාරයෙන් හික්මවාගැනීමට අවශ්‍යතාවයක් බුද්ධිමතාට අවශ්‍ය නැත. කලයුත්ත නොකලයුත්ත වැටහී යහපත අයහපත වැටහී තමන්‍ව නිසියාකාරයෙන් හික්මවා ගැනීම කිසිදු වෙහෙසක් මහන්සියක් නැතිවම කරගැනීමට බුද්ධිමතාට හැකිය.

කළ්‍යණ මිත්‍රයකුන්ගෙන් සද්ධර්මය ශ්‍රවණය කිරීමට ලැබෙන විට ප්‍රඥාවන්තයින් විසින් එය තම තමන්ගේ නුවණින් මෙනෙහි කල යුතුයි. එලෙස නුවණින් මෙනෙහි කරගන්නා විට ධර්මානුධර්ම ප්‍රතිපත්තිය ඒවෙලාවේදීත් වැඩෙනවා. බුදුපියාණන්වහන්සේ දේශනා කරලා තියෙනවා ‍යමෙක් සද්ධර්මය ශ්‍රවණය කරන සැමවිටම සප්ත බොජ්ජංග ධර්ම සමව වැඩෙනවා කියලා. සප්ත බොජ්ජංග භාවනාව සමව වැ‍ඩෙනවා නම් සද්ධර්මය දේශනා කරනවිට එය ශ්‍රවණය කිරීම විශාලම භාවනාවයි. එසේනම් ඒ අවස්ථාවේදී යථාවබෝධය ලැබී සත්‍යය අවබෝධ කරගැනීමට හැකිවෙනවා. බුදුපියාණන්වහන්සේ වැඩසිටින කාලයේදීත් මේ ආකාරයෙන්ම තමයි යථාවබෝධය පූර්ණය කරගත්තේ. එකල සද්ධර්මය ශ්‍රවණය කොට නැගී සිටින විටත් මේ පෙන්වා දුන් ගුණ සියල්ලම වැඩී තිබුණා. ඵලයන් ලැබී තිබුණා. එසේනම් දැනගත යුතු ප්‍රධානම කාරණයකි මනාසේ සප්ත බොජ්ජංග ධර්ම වැඩීමට හේතුවන හොදම කාරණය සද්ධර්ම ශ්‍රවණය බව.

එසේනම් ඔබ සැමට සැබෑ තිසරණයේ සරණාගමනය තුලින් උතුම් වූ නිවන් අවබෝධය ලැබෙත්වා!